Çeke Dayalı İcra Takibi

Çeke dayalı icra takibine ilgili hükümler kambiyo senetlerine özgü haciz yolu 2004 Sayılı İcra İflas Kanununun 167-170/b maddelerinde kambiyo senetlerine özgü haciz yolunun içeriğinde düzenlenmiştir.

Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolunun Özellikleri ve Genel Haciz Yolundan Farkları

Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu, Türk İcra ve İflas Kanunu’nun 167. maddesinde düzenlenmiş özel bir takip yoludur ve genel haciz yolundan farklı özellikler taşır. İşte kambiyo senetlerine özgü haciz yolunun özellikleri ve genel haciz yolundan farkları:

1. Takip Konusu Belgeler

• Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu: Sadece kambiyo senetlerine (bono, çek, poliçe) dayanarak takip yapılabilir. Bu senetler, borcun varlığını ispat eden ve kolayca nakde çevrilebilen belgelerdir.
• Genel Haciz Yolu: Her türlü belgeye dayanarak (fatura, sözleşme, alacak senedi vb.) takip yapılabilir.

2. Takip Talebi ve Süreci

• Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu: Takip talebi icra dairesine verilirken senetlerin aslı ya da onaylı sureti sunulmak zorundadır. İcra dairesi, senedi inceledikten sonra ödeme emri düzenler.
• Genel Haciz Yolu: Takip talebi icra dairesine verilirken herhangi bir belge sunma zorunluluğu yoktur. Alacaklı, borçlunun borcu olduğunu iddia eder ve icra takibi başlatılır.

3. Ödeme Emri ve İtiraz

• Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu: Borçluya ödeme emri tebliğ edilir ve borçlunun bu ödeme emrine itiraz süresi 5 gün ile sınırlıdır. Borçlunun itiraz edebilmesi için yalnızca belirli sebepler öne sürebilir (örneğin imza itirazı veya senedin vadesinin gelmediği gibi). Genel haciz yolundaki gibi her türlü itiraz ileri sürülemez.
• Genel Haciz Yolu: Borçlu, ödeme emrine karşı 7 gün içinde itiraz edebilir. Borçlu, borcun varlığına, miktarına, süreye ya da herhangi bir başka sebebe itiraz edebilir. İtiraz takip işlemlerini durdurur.

4. İtirazın Kaldırılması

• Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu: Borçlunun itiraz etmesi durumunda, alacaklı 5 gün içinde itirazın kaldırılması veya iptali için dava açabilir.
• Genel Haciz Yolu: İtiraz durumunda, alacaklı 6 ay içinde itirazın kaldırılması davası açabilir.

5. Teminat

• Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu: Borçlu itirazını yaparken genellikle teminat gösterme zorunluluğu yoktur. Ancak senetlerin şekil şartlarına uygun olmaması veya senedin sahte olması gibi itirazları ileri sürerken teminat istenebilir.
• Genel Haciz Yolu: Borçlu itiraz ederken genellikle teminat göstermez. Ancak ihtiyati haciz gibi durumlarda teminat istenebilir.

6. Süreç Hızlılığı

• Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu: Bu takip yolu, hızlı ve pratik bir prosedür sunar. Kambiyo senetlerinin ödeme araçları olarak kabul edilmesi, bu senetlerin icra takibinde daha hızlı sonuç alınmasını sağlar.
• Genel Haciz Yolu: Süreç daha uzun olabilir. İtirazlar ve dava süreçleri daha geniş kapsamlı olduğundan takip işlemleri daha yavaş ilerleyebilir.

7. Borçlunun Haciz Talebi

• Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu: Borçluya ödeme emrinin tebliğinden itibaren 10 gün içinde ödeme yapılmazsa, haciz işlemleri başlatılır. Borçlu, ödeme emrine itiraz etmediği takdirde haciz kararı verilir.
• Genel Haciz Yolu: Borçlu ödeme emrine itiraz etmezse, alacaklı haciz işlemlerini başlatabilir. İtiraz olmadığı sürece haciz işlemi nispeten hızlıdır.

Özetle:

Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu, kambiyo senetleri gibi kolay likide edilebilen belgelere dayanarak, daha hızlı, daha sınırlı itiraz imkanı ve daha kısa süreler ile sonuç alınan bir takip yoludur. Genel haciz yolu ise daha geniş kapsamlı, farklı belgelere dayanılarak yapılabilen ve itiraz süreciyle birlikte daha uzun süreli bir takip şeklidir.

Çeke Dayalı İcra Takibinde Yetki

Çeke dayalı kambiyo takipleri açısından genel olarak İİK’nun 50. ve 167. maddeleri ile HMK’nin 6., 10. ve 17. maddelerindeki düzenlemeler uyarınca; çekin düzenlendiği yer icra dairesi , muhatap bankanın bulunduğu yer ödeme yeri sayıldığından buradaki icra dairesi ya da borçlunun yerleşim yeri icra dairesi yetkili olacaktır.

Çeke Dayalı İcra Takibinde Takip Talebi

Kanun koyucu kambiyo senetlerine özgü icra takibine başlanabilmesi için birtakım şartlar öngörmüştür. Bunlar;

Alacağın Çeke Dayanması

İİK’nun 168/I. maddesi gereğince, icra dairesi, takip talebi ekinde sunulan çekin bir kambiyo senedi olduğunu ve vadenin dolduğunu (çekler için keşide tarihinin bulunduğunu) tespit ederse ödeme emri gönderecektir.

Alacaklının Takip Hakkının Olması

Alacaklının şekli anlamda takip hakkının bulunması için alacaklı, çekin yetkili hamili olmalı ve borçlu da çek kapsamında sorumlu kişilerden olmalıdır (İİK m. 170a/I). Bu çerçevede, çeke yetkili hamil olmayan şahsın talepte bulunması veya ödeme emrinin sorumlu olmayan şahsa gönderilmesi halinde, borçlu, tebliğden başlayarak beş gün içerisinde şikayet yoluna gidebilecektir.

Çekin Keşide Gününün Gelmesi

Kambiyo senetlerine mahsus takip yoluna gidilebilmesi için takibe dayanak senedin vadesinin gelmiş olması gerekmektedir. Ancak, TTK m. 795/I uyarınca çekte vade bulunmamaktadır ve çek, ibraz edildiğinde ödenir. Bunun aksine konulan kayıtlar yazılmamış kabul edilir

TTK m. 796/I gereğince, çek, düzenlendiği yerde ödenecekse on gün; düzenlendiği yerden farklı bir yerde ödenecekse bir ay içerisinde muhatap bankaya ibraz edilir.

Çekin İcra Dairesine Sunulması

İİK’nun 167/II. maddesi gereğince alacaklı, çekin aslı ile borçlu sayısınca tasdikli örneğini takip talebine eklemelidir.

Çeke Dayalı İcra Takibinde Takip Talebinin İçeriği

Kambiyo senedine dayanan bir icra takibinde ve dolayısıyla çeke dayanan bir icra takibinde, takip talebinde bulunması gereken kayıtlar İİK’nun 58. ve 167/III. maddelerine göre belirlenecektir. Bu çerçevede, m. 58/II b.1 gereğince alacaklı ile bulunuyorsa yasal temsilcisi ve vekilinin ismi, soyismi; alacaklı ya da vekili namına ödemenin gerçekleştirileceği banka adıyla hesap bilgileri; kimlik numarası; yerleşim yeri; alacaklı yabancı bir ülkede ikamet ediyorsa Türkiye’de belirteceği ikamet yeri takip talebinde yer almalıdır. Ayrıca, bu maddenin ikinci bendi gereğince borçlu ile bulunuyorsa yasal temsilcisinin isim, soyismi, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası ya da vergi numarası, ikamet yeri takip talebinde yer almalıdır. Çekte alacaklı, çeke sahip olan yetkili hamil; borçlu ise, yetkili hamile karşı çek ilişkisi gereğince sorumlu kişilerdir140. Bununla birlikte, maddenin üçüncü bendi gereğince alacağın Türk Lirasıyla miktarı ve varsa faizin tutarı ile faizin başlangıç tarihi, alacak ya da teminat yabancı paraysa alacağın hangi tarihteki kur üstünden istenildiği ve faizi takip talebinde belirtilmelidir.

Yargıtay tarafından da kabul edildiği üzere, bu kayıtlar takip talebi veya ödeme emrinde belirtilmeden ya da yanlış veya eksik belirtilerek borçluya ödeme emri tebliğ edilmişse, bu durum takibin, takip talebinin veya ödeme emrinin iptalini gerektirmez. Bu eksiklikler takibin her aşamasında giderilebilecek eksikliklerdir, aksini kabul etmek alacaklıyı hak kaybına uğratacaktır.

Öte yandan çekte keşideci dışında, aval veren veya cirantalar da varsa bunlar hakkında da borçlu sıfatı ile takip başlatılacak ise bunların da ad, soyad , tüzel kişi ise ticaret unvanı ve biliniyorsa adreslerinin takip talebinde belirtilmesi gerekmektedir.

Çeke Dayalı İcra Takibinde Ödeme Emri

Alacaklı yazılı veya sözlü olarak elindeki çeke dayanarak kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip başlatılmasını talep edebilecektir. Yukarıda izah edilen hususlar bakımından alacaklının kambiyo senetlerine özgü haciz yoluna ilişkin takip talebi kabul edilirse, icra memuru borçluya derhal Örnek 10 nolu ödeme emrini göndermek zorundadır.

Çeke Dayalı İcra Takibinde Borca İtiraz

Borçlu, İİK’nun 168/5. maddesinde sayılan borcun bulunmadığı,borcun itfa ve imhal edildiği gibi sebepleri ileri sürerek, ödeme emrinin kendisine tebliğinden itibaren 5 gün içerisinde icra hukuk mahkemesinde borca itirazda bulunabilecektir. Bu süre hak düşürücü süredir eğer borçlu 5 gün içinde işbu takibe itiraz etmezse takip kesinleşecek ve alacaklı borçluya ait menkul, gayrimenkul malları haczedebilecektir.

Çeke Dayalı İcra Takibinde Zamanaşımı İtirazı

6102 Sayılı TTK’nun 814. maddesi uyarınca, hamilin, cirantalarla keşideci ve diğer çek borçlularına karşı sahip olduğu müracaat hakları çekin muhatap bankaya ibraz süresinin bitiminden itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.İşbu 3 yıllık süre içerisinde alacaklı icra takibinde bulunmazsa hakkını kaybedecektir.

Çeke Dayalı İcra Takibinde Zamanaşımı İtirazının Süresi

Borçlu takibe dayanak çekin zamanaşımına uğradığı iddiasında ise, ödeme emrini tebliğ aldıktan sonraki 5 günlük hak düşürücü süre içinde takibin yapıldığı icra dairesinin bağlı olduğu icra hukuk mahkemesinde yazılı olarak itiraz edebilir. Alacağın zamanaşımına uğradığını 5 gün içinde icra hukuk mahkemesine bir dilekçe ile bildirerek merciden itirazın kabulüne dair bir karar getirmediği takdirde cebri icraya devam olunur.

Çeke Dayalı İcra Takibinde İmzaya İtiraz

Borçlu takip dayanağı çekteki imzanın kendisine ait olmadığına ilişkin itirazı varsa, bunu ödeme emri kendisine tebliğ edildikten sonra 5 gün içerisinde, yazılı olarak ve açıkça belirtmek suretiyle icra takibinin başlatıldığı icra dairesinin bağlı bulunduğu İcra Hukuk Mahkemesine sunmalıdır.

Kambiyo senetlerine özgü icra takibinde imzaya ilişkin itirazın, genel haciz yolu ile takiptekinden farkı itirazın 5 gün içerisinde, sadece yazılı olarak, açıkça belirtmek suretiyle, İcra Hukuk Mahkemesine yapılabiliyor olmasıdır.

                                                                                                                      Av. Seda SARI

                                                                                              Sarıhan Hukuk ve Danışmanlık