Enerji Hukukunda Lisans Usulü

Enerji Hukukunda Lisans Usulü gereği  enerji piyasasında faaliyette bulunmak isteyen tüzel kişilerin lisans alması zorunlu olup EPDK’ya lisans başvurusunda bulunması gerekmektedir. Enerji Hukuku enerji kaynaklarının tespiti, kullanımı, üretimi ve çıkarılması konularında ayrıntılı kurallar koyan ve bu kurallara uymamanın yaptırımını belirleyen hukuk dalıdır. Enerji Hukuku ile ilgili Türk Hukukundaki Ana Kanunlar 4628 sayılı “Elektrik Piyasası Kanunu”, 4646 sayılı “Doğalgaz Piyasası Kanunu”, 5015 Sayılı “Petrol Piyasası Kanunu” ve 5307 sayılı “Sıvılaştırılmış Petrol Gazları Kanunu ”dur. Enerji piyasasında faaliyet bulunabilmek için lisans almak ön koşuldur. Bu çalışmamızda enerji hukukunda lisans usulünü irdeleyeceğiz.

Lisans Kavramı

Bir kamu hizmetinin idarece verilen bir izinle özel hukuk kişilerine gördürülmesi usulüne ruhsat ya da lisans denir.

Özel Hukukta Tanımlanan Lisans

Özel hukuktaki lisans kavramı lisans alanın sahip olduğu hukuki yetkiyi tanımlamaktadır. Maddi olmayan bir malın kullanımına ilişkin olarak verilmektedir. Daha çok sınai ve ticari mülkiyete ilişkin bir hakkın devredilmesi şeklinde ortaya çıkmaktadır.

• Lisans İşlemi

4628 sayılı kanun ile serbest rekabete dayalı bir piyasa yapısı yaratılmıştır. Daha önceki dönemde şirketler, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile bir imtiyaz sözleşmesi imzalamış olmasına rağmen yeni sistemde piyasada faaliyet göstermek istiyor ise EPDK’dan lisans almak zorundadır. Lisans almadan üretim, iletim veya dağıtıma devam eden şirketler EPK uyarınca idari para cezası ile cezalandırılmaktadır.

Lisans, bir tüzel kişinin piyasada faaliyet gösterebilmek için ilgili kurumdan almak zorunda olduğu bir yetki belgesidir. Lisans talebinde bulunan tüzelkişi mevzuatta belirtilen şartları taşıdığı yönünde Kurul tarafından tespit edildiği takdirde idare lisans vermek zorundadır.

EPDK’nın Statüsü

EPDK bir bağımsız idari otoritedir. Bağımsız idari otoriteler, kamu tüzelkişiliğini haiz idari ve mali açıdan özerk ve bağımsız kurumlardır. Bu kurumlar kamu hizmetini yürüten kişiler üzerinde düzenleme ve denetleme yaparak kamu hizmetinin aksamadan yerine getirilmesini sağlamaktadırlar.

Anayasa’nın 167.maddesine göre devlet konusu ekonomiye dayalı piyasaların sağlıklı ve düzenli bir şekilde işlemesini sağlamakla ve piyasanın gelişmesine katkı sağlamakla yükümlü tutulmuştur. Devlete verilen bu yükümlülük sonucu Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) kurulmuştur. EPDK’nın görevi tüm enerji hizmetlerini düzenlemek ve denetlemektir. EPDK, enerji ürünlerinin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevrele uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunmakla yükümlüdür.

Lisans Alınması Gereken Faaliyetler

Üretim faaliyeti, İletim faaliyeti, Dağıtım faaliyeti, Toptan satış faaliyeti, Perakende faaliyeti, Piyasa işletim faaliyeti, İthalat faaliyeti, İhracat faaliyeti olarak sıralanabilir Lisans almak isteyen özel hukuk tüzel kişilerinin anonim şirket ya da limited şirket statüsü ile kurulmuş olması ve anonim şirketlerin sermaye piyasası mevzuatına göre borsada işlem görenler dışındaki paylarının nama yazılı olarak düzenlenmiş olması şarttır.

Önlisans Başvuru ve Şartları

Üretim lisansı başvurusunda bulunan tüzel kişiye üretim tesisi inşasına başlaması, mevzuattan belirtilen belgeleri tamamlayabilmesi ve üretim tesisinin kurulacağı sahanın mülkiyet veya kullanım hakkını elde edebilmesi için Kurum tarafından belirli süreli önlisans verilir.

Ön lisansın süresi en fazla yirmi dört aydır. Ancak ön lisanslar, üretim tesisinin büyük çaplı olması halinde Kurulun kararı ile otuz altı aya kadar uzatılabilmektedir. Sadece üretim faaliyetinde bulunacak tüzel kişiler, faaliyeti birden fazla tesiste yürütecek olması hâlinde, her tesis için ayrı ön lisans almak zorundadırlar Üretim faaliyetinde bulunmak isteyen tüzel kişiler, ön lisans almak için “Ön lisans Başvuru Dilekçesi” ile birlikte, “Ön lisans ve Lisans İşlemleri ile İlgili Başvurularda Sunulması Gereken Bilgi ve Belgeler Listesi” uyarınca sunulması gereken belgeleri ibraz etmek suretiyle, süresi içerisinde Kuruma başvurmalıdır.

Başvuruculardan alınan ön lisans alma bedeli iade edilmektedir. Ön lisans süresinde; gerekli izin, onay, ruhsat veya benzeri belgeleri alamayan, üretim tesisinin kurulacağı sahanın mülkiyet veya kullanım hakkını elde ettiğini tevsik edemeyen, Kurum tarafından belirlenen yükümlülükleri yerine getirmeyen tüzel kişiye lisans verilmemektedir. Lisans başvuruların eksiksiz yapılması durumunda Kurum tarafından değerlendirmeye alınır. Üretim, iletim ve dağıtım ön lisansı başvurularında TEİAŞ’ın görüşü alınmaktadır. TEİAŞ kararını kırk beş gün içerisinde Kuruma bildirmektedir. TEİAŞ’ın verdiği karar on işgünü içerisinde başvuru sahibine bildirilmektedir. Kurum tarafından yapılan değerlendirme Kurula sunulur ve ön lisans başvurusu Kurul kararıyla sonuçlandırılır.

Önlisanların Sona Ermesi

Ön lisans dört farklı şekilde sona erer. Bunlardan ilki, tüzel kişi tarafından Kuruma başvuru yapılarak süre uzatımı talep edilmediği takdirde süresinin bitiminde ön lisans kendiliğinden sona erer. Diğer bir sona erme sebebi ise, ön lisans sahibi tüzel kişinin Kuruma yazılı olarak başvurması sonucunda Kurul tarafından uygun bulunması ile sona erer. Başka bir sona erme sebebi, ön lisans sahibi tüzel kişinin iflas etmesidir. Ön lisans sahibi tüzel kişinin iflası halinde ön lisans kendiliğinden sona ermektedir. Bir diğer sona erme sebebi ise, ön lisans sahibi tüzel kişinin üretim lisansı alması halinde kendiliğinden sona erer.

Lisans Başvurusu

Elektrik piyasasında lisans alınarak üretim, iletim, dağıtım, toptan satış, perakende satış, piyasa işletim, ithalat ve ihracat faaliyetlerinde bulunulabilir.

Elektrik piyasasında faaliyette bulunmak isteyen tüzel kişilerin lisans almak için öncelikle “Lisans Başvuru Dilekçesi” ile birlikte EPDK’ya başvurmaları gerekmektedir. Ayrıca kurul kararıyla yürürlüğe konulan “Lisans Başvurusunda Sunulması Gereken Bilgi ve Belgeler Listesi” uyarınca sunulması gereken diğer belgeleri ibraz etmek suretiyle, suretiyle süresi içerisinde Kuruma başvurmalıdır. Kurum, yapılan başvurularda eksik bir belge olup olmadığını belgelerin kendisine tesliminden itibaren on iş günü içerisinde karar verir.

İnceleme ve değerlendirme sonucu lisans alması kurul kararıyla uygun bulunan başvuru sahibi tüzel kişi şirket ana sözleşmesinde gerekli değişiklikleri yapmalı,lisans bedelini ödemeli, üretim faaliyetinde bulunmak üzere lisans başvurusunda bulunuyor ise kaynak türü ve kurulu güç bazında banka teminat mektubu sunmalı, Lisans başvurusuna konu üretim tesisi projesinin Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında olması halinde, söz konusu yönetmelik kapsamında alınan kararı ibraz etmelidir.

Belirtilen yükümlülükleri yerine getiren tüze kişiye kurul kararı ile lisans verilir, lisans sahibi tüzel kişinin ticaret unvanı ile aldığı lisans türü ve süresi Resmi Gazete ’de yayımlanır ve kurum internet sayfasında duyurulur.

Lisans en çok 49 yıllığına verilmekle birlikte üretim, iletim ve dağıtım lisanları 10 yıllığına verilmektedir.

Lisansın Sona Ermesi

Elektrik Piyasası Kanunu’nun 5.maddesinin 6.fıkrasına göre lisanslar dört farklı şekilde sona ermektedir. Bunlardan ilki, lisansların belli bir süre için verilmelerinden dolayı bu sürenin dolması üzerine kendiliğinden ortadan kalkarlar. Lisanslar EPDK’nın iradesi dışındaki bir nedenle yani süre bitimi ile sona ermektedir.

Diğer bir sona erme sebebi, lisans sahibi tüzel kişinin iflas etmesidir. Lisans sahibi tüzel kişinin iflası halinde lisans kendiliğinden sona ermektedir.

Bir diğer sona erme sebebi ise, lisans sahibi tüzel kişinin lisanstan vazgeçmeyi istemesi halinde ancak kurul onayıyla gerçekleşmektedir. Kurulun onayı olmadan lisans sahibi tüzel kişi istediği zaman lisanstan vazgeçememektedir.

Lisans İşlemlerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları

EPDK’nın diğer bir görevi de piyasada faaliyet gösteren lisans sahibi kişiler arasında çıkan uyuşmazlıkları çözmektir. EPDK’ya verilen bu görev yargı benzeri bir görevdir. Ancak EPDK’nın kararlarını incelediğimizde Kurumun bu görevini kullanmadığı göze çarpmaktadır. Bu sebeple taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklar idari yargıda çözüme kavuşturulmaktadır.

Lisans başvuruları EPDK’ya yapılmaktadır. Eğer kurul tarafından başvuru reddedilirse ve kruul tarafından alınan bütün kararlara karşı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanununun 12.maddesi gereğince yetkili idare mahkemesinde iptal davası açılması öngörülmüştür. Dava açma süresi altmış gündür.Talebin konusunu hukuka aykırı işlemin iptali istemi oluşturmaktadır. İdarenin işleminden dolayı zarara uğrayanlar ise İYUK m.2/1-b’ye göre idari işlemden dolayı kişisel hakları doğrudan zarara uğramış olanların tam yargı davası açabileceklerdir.

SONUÇ

Elektrik hizmetleri toplumun tümünün yararına olan evrensel bir hizmet olarak kabul edildiği için kamu hizmeti olarak görülmektedir. Bir kamu hizmetini yerine getirmek devletin sorumluluğu altındadır. Ancak artan nüfusla beraber elektrik ihtiyacı bu oranda artmış ve devlet bu hizmeti yerine getirirken zorlanmaya başlamıştır. Ve  serbest piyasa modeli benimsenmiş ve elektrik piyasası faaliyetleri özelleştirilmeye başlanmıştır. Serbest piyasa içerisinde kişilerin belli kurallar içerisinde rekabet etmesi için bir düzenleme yapma ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Böylelikle EPDK kurulmuştur. Elektrik piyasasında faaliyette bulunmak için kişilerin lisans alması zorunluluğu getirilmiştir. Lisans kişilerin piyasada hangi alanda işlem yapacakları konusunda yetkili olduklarını gösteren bir belgedir. Lisans almak isteyen kişiler kanunlarda sayılan şartları yerine getirdikleri takdirde lisans almaktadırlar. Lisansları EPDK vermektedir. EPDK lisans verirken takdir hakkını kullanamamaktadır. Şartları yerine getiren herkese lisansları vermek zorundadır. Lisans işlemi bir idari işlemdir. Her ne kadar kişiler bunu talep etmiş olsalar da EPDK’nın tek yanlı iradesi sonucu verilmektedir. Bu sebeple kişiler ile kurum arasında çıkan uyuşmazlıklar bu işlemin idari işlem ve idarenin temsilcisi sayılan bir kurum tarafından verildiği için idare mahkemesinde çözülmektedir.

Enerji Hukukunda Lisans Usulü ile ilgili her türlü lisans başvuruları, yenilenmeleri, tadilleri ve devirleri; izin başvuruları, izin süreçlerinin yönetimi ve sonuçlandırılması konusunda hukuki destek vermekteyiz.

Av. Seda SARI

Sarıhan Hukuk ve Danışmanlık