Haciz

Haciz borçlunun borcuna yetecek miktarda malvarlığına hukuken el koyulmasıdır. Haciz prosedürü İcra ve iflas kanunumuzun 85.maddesinde düzenlenmiştir.Takibin kesinleşmesinden sonra icra dairesi alacaklının talebi üzerine haciz uygular. Alacaklı  hem taşınırların hem de taşınmazların haczi bakımından ödeme emrinin tebliğinden itibaren 1 yıl içinde haciz istemelidir. İcra dairesi haciz talebinden itibaren 3 gün içinde hacze başlamalıdır. Para, banknot hamiline ait senet, poliçe ve sair cirosu kabil senet, altın, gümüş ve diğer kıymetli şeyler haczedilmiş ise icra dairesi geçerlilik şartı olarak fiilen haciz uygular ve muhafaza eder. Haciz işlemi resmi tatil günlerinde de yapılabilir. Gece vakti kural olarak haciz yapılmaz. Ancak gece iş gören yerlerde ve borçlunun mallarını kaçırma ihtimali varsa gece vakti de haciz yapılabilir.

Haciz sırasında borçlunun haczedilecek  hiçbir malı bulunamazsa tutulan haciz tutanağı kesin aciz belgesi hükmündedir. Haczedilecek malı bulunmakla birlikte bu malların değeri takip konusu alacağı karşılamıyorsa bu durumu belirleyen haciz tutanağı da geçici aciz belgesi hükmündedir.

Haciz için yetkili icra dairesi takibin yapıldığı yer icra dairesidir. Fakat, haczedilecek mallar takibin yapıldığı icra dairesinin bulunduğu yerden başka yerdeyse yetkili icra dairesi malların bulunduğu yerin icra dairesine talimat yazısı yazar. Mallar o yer icra dairesince haczedilir ve hacze ilişkin şikayetler istinabe olunan icra dairesinin bağlı olduğu icra mahkemesine yapılır. Bununla birlikte hukuki yardıma (istinabeye) ilişkin bu  hüküm resmi bir sicile kayıtlı mallarla alacak ve ücret hacizlerinde uygulanmaz.  Resmi sicile kayıtlı mal,başka yerde ise takibin yapıldığı yer icra dairesince kaydına işletilmek üzere yazı yazılmak suretiyle doğrudan haciz yapılabilir. Örneğin;taşıt siciline kayıtlı bir otomobil icra dairesinin yetki çevresi dışında olsa bile doğrudan taşıt sicilne yazı yazılarak haciz yapılabilir. Bunun için sicilin bulunduğu yer icra dairesinin istinabe edilmesine gerek yoktur.

HACİZDE TERTİP

haciz sırasında hangi malların hangi sırayla haczedileceğini belirleyen kurallara denir. Haciz sırası şu şekildedir.

İcra müdür borçlunun önce çekişmesiz mallarını, çekişmesiz malları borcunu karşılamaya yetmezse çekişmeli mallarını haczeder.

HACİZDE ÇEKİŞMESİZ MALLAR

İcra memuru borçlunun öncelikle çekişmesiz mallarını haczeder. Bunların da sıralama şöyledir.

a) Taşınırlar ve alacak hakkı(önce)

b) Taşınmazlar (sonra)

HACİZDE ÇEKİŞMELİ MALLAR

Borçlunun çekişmesiz malları borcu karşılamaya yetmezse, icra memuru borçlunun çekişmeli mallarını haczeder. Bunlarda sıralama şöyledir;

a) Taşınırlar ve alacak hakkı(önce)

b)Taşınmazlar(sonra)

HACİZ ÇEŞİTLERİ

İhtiyati haciz; para alacaklarına ilişkin bir takibin sonucunu güvence altına almak için mahkeme kararı ile borçlunuın malvarlığına hukuken ve tedbiren el konulmasıdır.

Geçici Haciz: Genel haciz yolunda imzaya itiraz/itirazın geçici kaldırılması durumunda alacaklının talebiyle başvurulan haciz türüdür.

Kesin Haciz, ödeme emrinin bildirilmesi üzerine 7 günlük sürede borçlu itiraz etmezse kesinleşen takip sonucunda alacaklanın talebi ile yapılan hacizdir.

İlave(Ek haciz) : Hacze iştirak durumunda haczedilen şeyin satılmasıyla tüm alacaklıların alacaklarını karşılamaması halinde alacaklının talebi ile yapılan hacizdir.

Tamamlama Haczi : Satış bedelinin hacze iştirak eden bütün alacaklıların alacağını ödemeye yetmediği durumda icra dairesinin resen yaptığı hacizdir.(icra müdürünün yanlış kıymet takdiri dolayısıyla malın alacağın tamamını karşılamamsı üzerine icra müdürnün resen yaptığı hacizdir.)

Geçici haciz ve ihtiyati haciz kesin hacze dönüşmedikçe satış isteme yetkisi vermez.

İlave haciz talep üzerine yapılırken tamamlama haczi resen yapılır. İlave haciz hacze iştirak aşamasında ortaya çıkarken tamamlama haczi paraların paylaştırılması aşamasında ortaya çıkar.

HACZİN KONUSU

Taşınır malların haczi, icra memuru haczedilecek taşınır malları yerinde görüp, haczedilip haczedilemeyceğine karra verir. Bu hususu ve haczedilen malları kıymet takdiri ile birlikte bir tutanağa geçirir. Haciz esnasında haczedilen mal üzerinde 3.kişinin istihkak iddiası var ise bu durumda tutanağa geçirilir.Borçlu haczdilen malları üzerinde alacaklının ve icra müdürünün muvafakatı olmadan tasarrufta bulunamaz.

Borçlunun haczedilecek taşınır malları icra takibinin başladığı yerde bulunmuyorsa; takibin yürütüldüğü  icra dairesi malların bulunduğu yerdeki icra dairesine talimat yazısı gönderir. mallar talimat yazısı gönderilen icra dairesince haczedilir.(istinabe yoluyla) Ancak bu malların haczedilemeyeceğine ilişkin bir surum söz konusu olursa bu durumda şikayet yoluna istinabe yoluyla haczi yapan icra dairesinin bağlı bulunduğu yerdeki icra mahkemesine başvurulucaktır.

Taşınmaz Malların Haczi : Borçlu adına kayıtlı taşınmazların haczi durumunda haciz işleminin ilgili tapu sicil müdürlüğüne bildirilmesi ile tamamlanır. Tapu kaydına verilen şerh ile borçlunun tasarruf yetkisi kısıtlanmış olur.

Haczin tamamlanması için taşınmaza fiilen el konulması gerekmez. Bu şerh taşınmaz üzerinde soradan kazanılan hakların sahiplerine karşı ileri sürülebilir.

İcra dairesi haczi; taşınmaz kendisine rehnedilmiş olanlar ile kiracılara da bildirir ve kiracıların bundan sonraki ödemeleri icra dairesine yapmaları emrolunur.

Hisse Pay Haczi; borçlunun sahip olduğu anonim,limited kolektif,komantid,şirket payları ile kooperatif payları haciz yazısının şirkete tebliğ edilmesiyle haczedilebilir.

Yetişmemiş Mahsullerin Haczi:

Bu tür bir haciz, genellikle alacaklıların, borçluların henüz hasat edilmemiş veya olgunlaşmamış ürünlerine el koyma veya bunları haczetme haklarını içerir.

Bu tür haciz işlemleri, tarım sektöründe, özellikle üreticilerin borçlarını ödeyememesi durumunda sıkça karşılaşılan bir durumdur. Yetişmemiş mahsullerin haczi, alacaklılar için bir güvence sağlarken, borçlular için de çeşitli zorluklar doğurabilir.

Borçlunun 3.Kişilerdeki Mal ve Alacaklarının Haczi

Borçlunun 3.kişiden alacağı hamiline ait senede, poliçe vb. cirosu mümkün bir kıymetli evraksa haciz taşınır mal haczi yapılır gibi yapılır.

Borçlunun 3. kişilerdeki mal ve alacaklarının haczi, bir alacaklının, borçlunun kendisinde değil de üçüncü kişilerde bulunan mal varlıkları ve alacaklarını haczettirebilmesi anlamına gelir. Bu işlem, borçlunun mal varlığına yönelik haciz işlemlerinin kapsamını genişleterek alacaklıya, borçlunun doğrudan sahip olmadığı fakat üçüncü kişilerde bulunan varlıklara ulaşma imkanı tanır.

Hukuki Dayanak

Bu işlem, İcra ve İflas Kanunu’nun ilgili maddeleri çerçevesinde düzenlenmiştir. Kanun, borçlunun yalnızca kendi nezdindeki mal varlıklarının değil, aynı zamanda üçüncü şahıslar nezdindeki hak ve alacaklarının da haczedilebileceğini öngörmektedir.

İşleyiş Süreci

1. Haciz Talebi: Alacaklı, icra dairesine başvurarak borçlunun üçüncü kişilerdeki mal veya alacaklarının haczedilmesini talep eder.
2. Üçüncü Kişinin Bildirimi: İcra dairesi, borçlunun mal veya alacaklarının bulunduğu düşünülen üçüncü kişilere haciz ihbarnamesi gönderir. Üçüncü kişi bu ihbarnameye uymak zorundadır ve belirli bir süre içerisinde borçlunun kendisinde mal ya da alacak bulunup bulunmadığını bildirmekle yükümlüdür.
   • Üçüncü kişi, kendisinde borçluya ait herhangi bir mal ya da alacak varsa bunu icra dairesine bildirmek zorundadır.
   • Bildirimde bulunmayan üçüncü kişi, borçlunun borcunu ödemiş gibi sorumlu tutulabilir.
3. Haciz Uygulaması: Üçüncü kişi, borçlunun mal varlıklarını veya alacaklarını icra dairesine teslim eder veya bildirir. Bu mallar, alacaklının alacağını karşılamak için haczedilip satılabilir.

Örnek Durumlar

• Borçlunun bir banka hesabında bulunan parası ya da üçüncü kişilerdeki alacakları (örneğin, bir müşterisinden alacağı olan ticari bir borç) haczedilebilir.
• Borçlunun bir üçüncü kişiye kiraya verdiği bir gayrimenkulden elde ettiği kira gelirleri haczedilebilir.
• Üçüncü kişilerden gelecek olan maaş, ücret veya tazminatlar haciz yoluyla icra dairesine yönlendirilip alacaklıya ödenebilir.

Üçüncü Kişinin Hakları ve Yükümlülükleri

• Üçüncü kişi, kendisine haciz ihbarnamesi tebliğ edildikten sonra icra dairesine doğru bilgi vermekle yükümlüdür. Yanıltıcı ya da eksik bilgi verilmesi durumunda, üçüncü kişi borçlunun borcunu ödeme yükümlülüğü altına girebilir.
• Ancak üçüncü kişi, borçlunun kendisinde malı ya da alacağı olmadığını bildirirse ve bu doğruysa, herhangi bir yükümlülük altına girmez.

Hacze Konu Olabilecek Mal ve Alacaklar

• Üçüncü kişilerin elinde bulunan taşınır veya taşınmaz mallar.
• Banka hesapları, maaş alacakları, kira gelirleri gibi mali kaynaklar.
• Ticari ilişkilerden doğan borç ve alacaklar.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Üçüncü kişilerdeki malların haczi, borçlunun borçlarını ödemediği durumda alacaklının haklarını koruma amacını taşır, ancak hukuki süreçlerin titizlikle takip edilmesi gerekir.
• Borçlu, bu süreçte haciz işlemlerine itiraz edebilir ve yasal haklarını kullanabilir.

Bu tür haciz, alacaklılara borçlunun tüm mal varlığına erişme konusunda geniş bir imkân sunar. Borçlu açısından ise bu süreç, mal varlığının farklı kaynaklarda dahi olsa alacaklıların erişimine açık olması anlamına gelir.

Saygılarımızla,
Eskişehir Avukat Seda Sarı